Trump 2.0

De meeste Europese media hebben tijdens de campagne een heel negatief beeld opgehangen van Donald Trump en met hun 'Trump bashing' vooral angst ingeboezemd. De potentiële dreiging van Trump is in de eerste plaats economisch. In plaats van te jammeren over zijn uitspraken, stellingnames en extremisme, kunnen we ons beter focussen op het economische pragmatisme dat hij tijdens zijn eerste ambtstermijn aan de dag heeft gelegd en zijn vastberadenheid om de overheid in zijn land efficiënter te maken. Wie het gevecht niet aangaat, heeft op voorhand verloren.

Nu Donald Trump – tot grote verrassing van de opiniepeilers, maar niet de bookmakers – nagenoeg in triomf terugkeert naar het Witte Huis, verwachten velen ingrijpende veranderingen op economisch, geopolitiek en maatschappelijk vlak. In de aanloop naar zijn ambtstermijn heeft de aanstaande president al heel wat leden van zijn regering aangeduid, over het algemeen aanhangers van de harde lijn van het Trumpisme. Dat de Republikeinen ook in beide kamers van het Congres – de Senaat en het Huis van Afgevaardigden – een meerderheid hebben veroverd, geeft hem veel ruimte om zijn programma met wellicht verstrekkende economische gevolgen ten uitvoer te brengen.

Op economisch vlak dankt Trump zijn overwinning aan een misverstand. De Democraten hebben verloren door de inflatie en de perceptie dat daardoor de levensstandaard van de Amerikanen erop achteruit is gegaan. Alleen was die inflatie een wereldwijd fenomeen en werd zij dankzij stijgende lonen beter getemperd voor huishoudens in de VS dan elders in de wereld. Het economische beleid van Trump zal de inflatie naar verwachting juist weer aanwakkeren. Zijn economische plannen steunen namelijk op vijf pijlers, die in eerste instantie voor meer groei en stijgende prijzen zullen zorgen.

De migratie inperken kan op korte termijn worden gerealiseerd en zal al snel uitmonden in een golf van loonsverhogingen die zich door alle geledingen van de economie zal verspreiden. De aangekondigde belastingverlaging, met name voor bedrijven, en verregaande deregulering zullen het ondernemers- en consumentenvertrouwen een stevige boost geven. Dat effect is nu al merkbaar en zwengelt wellicht de investeringen en consumptie aan. Hogere invoerrechten zullen eveneens de prijzen opdrijven door import duurder te maken en de prikkel weg te nemen voor binnenlandse producenten om lagere prijzen te hanteren. Het 'afslanken' van de overheid kan de werking van de Amerikaanse economie efficiënter en een stuk goedkoper maken, maar is het niet al te optimistisch om daar snel een grote invloed van te verwachten, zelfs met Elon Musk aan het stuur? De 'Trumpiaanse theorie' gaat er ook van uit dat de invoerrechten de belastingverlagingen zullen financieren en dat het begrotingstekort en de financieringsbehoefte dus niet zullen toenemen. Maar als die hogere invoerrechten er daadwerkelijk komen – en ze niet alleen worden ingezet als wapen in de onderhandelingen – zal dat sowieso later zijn dan de verlaging van de belastingen. We kunnen dus gerust stellen dat het economische beleid van Trump in eerste instantie zal leiden tot meer groei, meer inflatie en een verslechtering van de overheidsfinanciën.

Op geopolitiek vlak kan Trump niet weerstaan aan de Amerikaanse neiging tot isolationisme. Daardoor was zijn eerste ambtstermijn bijzonder pacifistisch: hij besloot om de militaire betrokkenheid van de VS in Afghanistan af te bouwen, begon geen nieuwe conflicten (op een geslaagde gerichte aanval op IS na) en probeerde de betrekkingen met Noord-Korea te verbeteren. Dat isolationisme van Trump verdient overigens enige nuance: het Amerika van Trump zal niet zozeer weigeren om zijn 'bondgenoten' te verdedigen, maar hen wel vragen om een deel van de financiële last van hun Amerikaanse militaire paraplu op zich te nemen. Dat voornemen spreekt hij regelmatig uit en moet net zoals de invoerrechten helpen om het Amerikaanse begrotingstekort te financieren via een nieuwe Pax Americana, mercantieler van aard dan de vorige.

Wat de impact op de conjunctuur betreft valt te verwachten dat Trump probeert om snel een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne. Daar staat tegenover dat zijn steun aan Israël mogelijk een onvoorwaardelijker karakter zal krijgen dan die van Biden, met name als het tot een openlijker conflict met Iran zou komen. In het eerste geval zouden de energieprijzen geleidelijk dalen, wat gunstig zou zijn voor Europa, terwijl ze in het tweede geval bruusk de hoogte in zouden kunnen schieten. De Verenigde Staten zelf, waar Trump de lokale productie van fossiele energie zal aanmoedigen en geen inspanningen zal doen om het milieu te beschermen, zouden bij belangrijke ontwikkelingen op die twee fronten minder hinder ondervinden van volatiele energieprijzen.

Op maatschappelijk vlak zijn de intenties zonneklaar. De Democraten hebben misschien verloren door de inflatie, Trump heeft gewonnen door zijn strijd tegen het wokisme. Zo belooft hij een wet die in de Verenigde Staten slechts twee geslachten erkent. Elke vorm van positieve discriminatie is voor hem uit den boze. Aan de universiteiten lopen de spanningen mogelijk opnieuw op.

Welke economische gevolgen het programma van de aanstaande president in eerste instantie zal hebben, lijkt voor de hand te liggen. Het Amerikaanse exceptionalisme (groei tegen elke prijs) zal aanhouden en oplopende inflatoire druk met zich meebrengen. China lijkt beter gewapend voor de economische slag die in de maak is dan Europa, maar zal vroeg of laat iets moeten ondernemen om de binnenlandse consumptie te ondersteunen, die lijdt onder de nog steeds leeglopende vastgoedzeepbel. Het zal zich ook moeten richten op zijn nieuwe vrienden in het 'Globale Zuiden', om de goederen die het Noorden zwaar wil gaan belasten aan hen te verkopen. Terwijl de Verenigde Staten inflatie zullen kennen, zal het Globale Zuiden dus wellicht juist profiteren van een toename van goedkope Chinese import. In Europa breekt het moment aan om knopen door te hakken, maar is nog niet duidelijk wie dat zal doen en erover zal waken dat de beslissingen ook worden uitgevoerd. Het naïeve Europa trekt alleen en ongewapend ten strijde tegen de Chinese en Amerikaanse krijgers. Op heel korte termijn heeft het in ieder geval een welwillende houding van de centrale bank nodig.

Op de financiële markten blijft voorzichtigheid ten aanzien van prognoses altijd geboden. Toch kunnen we ons niet onttrekken aan de gedachte dat de dollar verder zal aantrekken tegenover de andere grote valuta's, de verlaging van de richtrente in de VS zal vertragen en vervolgens tot stilstand zal komen, en de obligatierentes en inflatieverwachtingen geleidelijk zullen stijgen. De sectoren en bedrijven die het minst hinder ondervinden van een sterke dollar en hogere rente zullen hoger blijven koersen, tot het effect van de hogere rente op de discontering van hun toekomstige winsten het wint van hun vermogen om te blijven groeien, zoals is gebeurd in 2022. De volgende Amerikaanse recessie wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de negatieve impact op de welvaart van dalende aandelenkoersen als gevolg van een te hoge rente. Pas dan kunnen we gaan uitkijken naar een inhaalbeweging van de financiële markten in de rest van de wereld op de Amerikaanse, met dank aan een verzwakking van de dollar. Zover is het echter nog niet.

Meer nog dan bij enig ander vooraanstaand politicus is het bij Donald Trump belangrijk om een goed onderscheid te maken tussen wat hij zegt – vaak als onderhandelingstactiek – en wat hij daadwerkelijk doet. Trump volgt zijn instinct, wars van ideologie, en is daardoor uitzonderlijk wendbaar en flexibel. Misschien is dat, samen met de buitengewone veerkracht die hem overeind houdt, wel zijn grootste kracht in deze onzekere tijden. Zijn onvoorspelbaarheid slaat ons soms uit het lood, maar sluit aan bij de tijdgeest. Moeten we ons er dan niet op voorbereiden dat er geen belastingverlaging, geen nieuwe invoerheffingen, geen deportaties van 'illegalen' en geen drastische inperking van de immigratie komen omdat die stuk voor stuk de inflatie aanwakkeren en de Amerikanen geen inflatie willen? Wie weet zegt zijn instinct hem wel om die bocht te maken.

In dat geval zal de hoofdmoot van het economische beleid van zijn al even onvoorspelbare 'best buddy' Elon komen: minder overheid, minder regels, minder bureaucratie, minder nutteloze uitgaven, meer snelheid, meer innovatie, meer creativiteit, meer efficiëntie ... meer groei en minder inflatie. Een zevende hemel voor de Amerikaanse financiële markten en doffe ellende voor de andere. Er komen beslissende tijden aan!